enterotoksinler

Enterotoksinler, özellikle sindirim sistemi üzerinde etkili olan toksinlerdir ve bağırsak mukozasında zarar oluşturarak ishal ve kusma gibi gastrointestinal belirtilere yol açabilir. Genelde yiyeceklerle ilişkili gıda kaynaklı hastalıklara neden olurlar ve bazıları kısa sürede saatler içinde semptomlar yaratır. Sık bilinen enterotoksin üreten bakteri türleri arasında Staphylococcus aureus, Bacillus cereus ve Clostridium perfringens bulunur; bazı Vibrio türleri de enterotoksin üretebilir.

Birçok enterotoksin bağırsak hücre zarında veya yakın çevrede iyon transportunu düzenleyerek sekresyonu artırır ve su kaybına yol açar. Bazı enterotoksinler adenilil siklazı veya guanilil siklazı aktive ederek cAMP veya cGMP düzeylerini yükseltir. Staphylococcus aureus enterotoksinleri ise bağışıklık sistemi üzerinde superantijen etkisi gösterebilir; bu durum inflamatuar yanıtı güçlendirerek kusma ve diğer belirtilere katkıda bulunabilir. Ayrıca bazı enterotoksinler por oluşturarak bağırsak mikrobiyal bariyerini bozar.

Staphylococcus aureus’ün SEA–SEE gibi enterotoksinleri genelde ısıya dirençli olup hızlı gelişen gıda zehirlenmelerine yol açabilir. Bacillus cereus için emetik tip cereulide hızlı kusmaya yol açar; diyare tip enterotoksinler (Nhe, Hbl, CytK) ise bağırsak epiteli üzerinde toksik etkiye sahiptir. Clostridium perfringens enterotoksini (CPE) bağırsak hücre zarında delik oluşturarak hücre bozulmasına ve ishale neden olur.

Tanı genelde klinik tabloyla konulur; nadiren gıda ve toksinlerin saptanması için laboratuvar testleri uygulanır. Tedavi çoğunlukla destekleyicidir ve yeterli sıvı alımı ile semptomlar geriler. Önlemler arasında uygun gıda güvenliği uygulamaları, yiyeceklerin uygun şekilde soğutulması, pişirme ve saklama sıcaklıklarına uyma ile kontaminasyonun azaltılması yer alır.