efnahagskerfi

Efnahagskerfi er kerfi sem lýsir því hvernig samfélag ákvarðar framleiðslu, dreifingu og neyslu gæða og þjónustu. Það byggist á eignarhaldi yfir framleiðslutækjum, mörkuðum til að samræma skiptingu gæða og þörfum, og hlutverki hins opinbera í að stýra og fjármagna velferð. Kerfið ákvarðar hvernig auðlindir eru nýttar og hvernig fjármál, vinnuafl og framleiðsla skiptast á milli aðila í hagkerfinu.

Helstu gerðir hagkerfa eru markaðshagkerfi, miðstýrð hagkerfi og blandað hagkerfi. Markaðshagkerfi byggir á einkaeign, markaðsöflum og verðmyndun sem stýrir framleiðslu og dreifingu. Miðstýrð hagkerfi reiða sig á opinber eignarhald og miðstýrðar ákvarðanir um framleiðslu og skipulag. Blandað hagkerfi sameinar að hluta einkaaðila og opinberan sektor með reglugerðum, skattkerfi og velferðarforvarnir; flest hagkerfi heimsins eru blandað.

Hlutverk hins opinbera felst í að veita almenningi og almannagæðum með reglugerð, skattheimtu og dreifingu tekna, tryggja samkeppni og stöðugleika, og vinna að sanngjörnu dreifingu gæða og þjónustu. Peninga- og fjármálastefna, auk skattastefnu og reglubyrðar, hafa áhrif á verðbólgu, atvinnu og hagvöxt. Velferðarkerfi, menntun og innviðir eru kjarninn í slíku kerfi.

Mælingar sem lýsa stöðu hagkerfisins eru landsframleiðsla (GDP), atvinnuleysi, verðbólga, hagvöxtur og tekjuskipting. Helstu áskoranir í samtímanum eru ójöfnuður, umhverfisáhrif, tækniþróun og alþjóðleg samvinna. Efnahagskerfi eru breytileg eftir landi og sögulegum kringumstæðum og þróast með nýjum pólitískum og tæknilegum áskorunum.