dolmak

Dolmak, Türkçe’de bir fiil olarak kullanılır ve bir şeyin dolması ya da dolu hale gelmesi anlamına gelir. Genelde bir kapsama ya da alanın kapasitesine ulaşması durumunu ifade eder. Fiziksel bağlamda, sıvıların bir kaba dolması, dolgu yapan nesnelerin içinin dolması gibi olaylar “dolmak” ile anlatılır: Bardak suyla doldu. Ayrıca alanların kalabalıklaşması veya mekanların kapasitesinin aşılması gibi durumlar için de kullanılır: Oda kalabalıkla doldu.

Dolaşım ve soyut kullanım alanları da vardır. Duygular veya soyut durumlar için kullanıldığında anlam, “içinin dolması” veya “içtaki boşluğun dolması” şeklinde ortaya çıkar: Kalbim doldu; İçime bir umut doldu. Dolmak fiili intransitif olduğundan, dolan nesne fiilin öznesi olur; dolgunluk içeriği çoğunlukla özne veya bağlamla ifade edilir.

Etymoloji ve ilişkili biçimler açısından dolmak, dol- kökünden türetilmiştir. Bu kök, doluluk (fullness) gibi isimleşmiş formlarla da bağlantılıdır. Dolmak ile yakın ilişkili olan doldurmak fiili, nesne veya alanı tamamen doldurmak anlamında geçer; ikisi arasındaki temel fark, dolmak’ın öznenin dolmasıyla ilgili intransitif bir kullanım olmasıdır. Sıfat olarak dolu, doluluk gibi formlar bu kökün türevlerindendir.

Kullanım notları: Türkçe’de dolmak ile doldurmak arasındaki fark, hangi yapının kastedildiğine bağlıdır. Bir kapı dolduysa “kap doldu” denir; bir kaba bir şey dökerek dolduruluyorsa “doldurmak” tercih edilir. See also: doluluk, dolu, doldurmak.