berilayotgan

Berilayotgan — bu ber- fe‘lidan olingan passiv zamon ko‘rinishidagi zamonli sifatdosh (fe‘l sifatida ishlovchi form) bo‘lib, hozirgi davrning davomiy holatini ifodalaydi. U passiv ma’noni ham, amalda davom etayotgan harakatni ham bildiradi. Bu turdagi fe‘l sifatlar odatda nomlar bilan bog‘lanib, “berilayotgan …” shaklida sifatlovchi bo‘lib ishlaydi.

Morphologik tuzilishi bo‘yicha, ber- ildizidan olingan passiv ishlovchi (-il-) bağrashi hamda hozirgi davomiy (-ayotgan) qo‘shimchalari birlashib, berilayotgan shaklini hosil qiladi. U nom oldida sifatlovchi rolni bajaradi va ko‘plik/ismlar bilan moslashadi (masalan, berilayotgan kitoblar, berilayotgan yordam).

Qo‘llanilishi misollar orqali: “Berilayotgan kitoblar talabalarga taqdim etildi” deb yozilsa, “kitoblar” hozirda berilayotgan bo‘lgan narsa ekanini ko‘rsatadi. “Berilayotgan ma’lumotlar” jumlasi esa taqdim etilayotgan yoki yetkazilayotgan ma’lumotlarni anglatuvchi ifodadir. Bu form odatda rasmiy, ilmiy, jurnalistik matnlarda keng qo‘llanadi va konstruksiyalarda sifatlovchi sifatida yoki bog‘lovchi iboralar markazida ishlatiladi.

Boshqa shakllari bilan taqqoslash: “beriladigan” (beriladigan narsa — odatda odatiy yoki kelajakda beriladigan ma’no) yoki “berilgan” (passiv, yakuniy kelganda berilgan). Shuningdek, “berilmayapti” yoki “berilmoqda” kabi davomiy fe’llar bilan farqlanadi, ularning ishlatilish konteksti turlicha bo‘ladi.