Yoksunluk

Yoksunluk, bir kişinin ya da toplumun, yaşamını sürdürebilmesi için gerekli gördüğü temel kaynaklardan veya haklardan mahrum olması durumudur. Türkçede yoksunluk veya mahrumiyet olarak ifade edilen bu kavram, maddi olmayan ihtiyaçları da kapsayacak biçimde geniş bir çerçevede kullanılır. Yoksunluk, bireyin gıda güvenliği, barınma, sağlık hizmetlerine erişim, eğitim ve sosyal katılım gibi alanlarda yetersizlik yaşaması halinde belirginleşir.

Yoksunluk türleri arasında maddi yoksunluk (gelir düzeyi, konut kalitesi, gıda güvenliği), sosyal yoksunluk (eğitim ve sağlık hizmetlerine erişim, toplumsal katılım) ile duygusal veya psikolojik yoksunluk (destek ağlarının eksikliği, yalnızlık) sayılabilir. Bu türler çoğu zaman birbirini besler ve yaşam kalitesini önemli ölçüde düşürür.

Değerlendirme genelde göstergeler ve endeksler aracılığıyla yapılır. Çok boyutlu yoksunluk indeksi (MPI) gibi yöntemler, sağlık, eğitim ve yaşam standartları gibi alanlarda eksiklikleri bir arada ölçer. Ulusal düzeyde ise gelir yoksunluğu, barınma koşulları, gıda güvenliği, sağlık ve eğitim hizmetlerine erişim gibi başlıklar kullanılarak yoksunluk durumları haritalanır.

Yoksunluğun etkileri birey üzerinde sağlık sorunları, eğitimde başarısızlık, iş gücü piyasasına katılımın zorlaşması ve psikolojik olarak umutsuzluk ya da sosyal dışlanma biçiminde ortaya çıkabilir. Toplumda ise eşitsizliklerin derinleşmesi, güvensizlik ve sosyal çatışma riskleri artar.

Politika yanıtları çoğunlukla sosyal yardımlar, asgari gelir uygulamaları, konut politikaları ve sağlık- eğitim erişimini iyileştirmeye yönelir. Erken çocukluk programları, kapsayıcı sosyal hizmetler ve gelir dağılımını iyileştiren politikalar yoksunluğu azaltmada temel araçlar olarak görülür.