Yoksulluk

Yoksulluk, bireyin temel yaşam gereksinimlerini karşılayamaması durumudur. Bu durum, gıda, barınma ve giysi gibi temel ihtiyaçların eksikliğiyle sınırlı bir gelir seviyesiyle tanımlanabildiği gibi, sağlık, eğitim ve sosyal katılım gibi alanlarda da yoksunluk anlamına gelebilir. Yoksulluk kavramı, mutlak (yaşamı sürdürmek için gerekli asgari kaynaklar) ve göreli (toplumun genel refah düzeyine göre düşüş) olarak sınıflandırılır. Ayrıca çok boyutlu yoksulluk kavramı, gelir dışında sağlık, eğitim, barınma, içme suyu ve elektrik, sosyal hizmetlere erişim gibi göstergeleri de değerlendirir.

Kavramın altında yatan nedenler çok boyutludur. Krizler, eşitsizlikler, işsizlik, eğitim yetersizliği, sağlığa erişim eksikliği, makroekonomik istikrarsızlık gibi faktörler yoksulluğu besler. Bölgesel farklar ve cinsiyet, yaş ve etnik köken gibi demografik özellikler de yoksulluğun yayılımını etkiler. Mutlak ve göreli yoksulluk biçimleri, ülkelerin gelişim seviyesi ve sosyal politika kapasitesiyle yakından ilişkilidir.

Ölçüm yaklaşımları değişkenlik gösterir. Gelire dayalı mutlak yoksulluk, gıda ve barınma gibi temel ihtiyaçların karşılanamamasıyla ölçülürken; göreli yoksulluk, belirli bir ulusal gelir dağılımı diliminde geride kalanlar üzerinden tanımlanır. Çok boyutlu yoksulluk indeksi (MPI) sağlık, eğitim, yaşam standartları ve barınma gibi alanlarda yoksunlukları birden çok göstergeyle birleştirir.

Yoksulluk, çocuk gelişimi, sağlık ve eğitim üzerinde olumsuz etkiler yaratır; beslenme sorunlarına, hastalık riskine ve sosyal dışlanmaya yol açabilir, bu da yoksulluk sarmalını güçlendirir ve nesiller arası aktarımı kolaylaştırabilir.

Politik yanıtlar arasında sosyal koruma programları (nakit transferleri ve emeklilik ödemeleri), kaliteli sağlık ve eğitim hizmetlerine erişim, uygun konut, istihdam yaratma ve kapsayıcı büyüme politikaları yer alır. Kamu hizmetlerinin güçlendirilmesi ve veriye dayalı hedeflemenin artırılması da etkilidir.

Günümüzde yoksulluk küresel ölçekte azalmakla birlikte bazı bölgelerde halen yüksek düzeyde kalmaktadır; özellikle Sub-Saharan Afrika ve Güney Asya’da yoğunluk sürmektedir. Türkiye’de ise yoksulluk, gelir dağılımı ve çok boyutlu göstergelerle izlenir; kır-kent ve bölgesel farklar, sosyal yardımlar ve istihdam politikalarının etkileri önemlidir.