Poznawczobehawioralna

Poznawczo-behawioralna (poznawczo-behawioralna terapia, TPB) to podejście psychoterapeutyczne opierające się na założeniu, że myśli, emocje i zachowania wzajemnie na siebie oddziałują. Celem jest identyfikacja i modyfikacja maladaptacyjnych myśli i zachowań, co prowadzi do poprawy funkcjonowania i samopoczucia.

Geneza TPB sięga terapii poznawczej Becka oraz terapii behawioralnej; w latach 60.–90. XX wieku doszło do integracji tych podejść. Odrębnie używana jest nazwa „terapia poznawczo-behawioralna” i jej skrót TPB. W praktyce łączy techniki poznawcze z interwencjami behawioralnymi w ustrukturyzowany sposób.

Proces terapeutyczny opiera się na współpracy pacjenta i terapeuty, diagnostycznym określeniu problemu, planowaniu leczenia oraz systematycznej pracy domowej. Pacjent identyfikuje myśli automatyczne i schematy, a terapeuta pomaga je kwestionować, testować ich skuteczność i w razie potrzeby zastępować zdrowszymi strategiami.

Najważniejsze techniki obejmują przeredagowywanie myśli (kognitywną rekonstrukcję), eksperymenty behawioralne, aktywację behawioralną, ekspozycję (np. w zaburzeniach lękowych), trening umiejętności i rozwiązywanie problemów. W wielu programach stosuje się również techniki uważności.

Zastosowania TPB obejmują zaburzenia lękowe, depresję, OCD, PTSD, zaburzenia odżywiania, uzależnienia oraz problemy psychospołeczne. Terapia ta jest szeroko stosowana także u dzieci i młodzieży oraz w praktyce klinicznej w Polsce.

Dowody naukowe potwierdzają skuteczność TPB w wielu zaburzeniach, często przewyższając inne podejścia lub będąc równie skuteczną alternatywą. Typowo obejmuje 12–20 sesji, a wyniki utrzymują się po zakończeniu leczenia. W razie potrzeby może być łączona z farmakoterapią.