Peripatriczna

Peripatriczna to przymiotnik używany w biologii ewolucyjnej w kontekście peripatricznej specjacji. Termin ten opisuje proces powstawania nowego gatunku w wyniku izolacji małej populacji na obrzeżu zasięgu geograficznego populacji macierzystej. W takiej scenie niewielka liczba osobników zakłada nową populację w odległym miejscu. Efekt założycielski i silny dryft genetyczny przyspieszają różnicowanie genetyczne między populacją peryferyjną a populacją macierzystą, prowadząc do powstania izolacji reprodukcyjnej.

Peripatriczna specjacja różni się od allopatrycznej tym, że zaczyna się od bardzo małej populacji na skraju zasięgu, a kontakt genetyczny z populacją macierzystą jest ograniczony od początku. Jej zakres obejmuje zwłaszcza sytuacje związane z kolonizacją wysp lub innych izolowanych obszarów, gdzie niewielka liczba osobników migracyjnych przynosi szybkie różnicowanie, często poprzez adaptację do lokalnych warunków ekologicznych. W praktyce rozróżnienie między peripatriczną i innymi formami specjacji może zależeć od skali populacji i stopnia izolacji.

W literaturze naukowej ten model bywa przedmiotem debaty; wielu badaczy traktuje go jako część spektrum mechanizmów specjacji, obok specjacji allopatrycznej i sympatrycznej. Peripatriczną specjację obserwowano w systemach wyspowych i w innych kontekstach kolonizacji, gdzie niewielka liczba przetrwałych osobników uruchamia procesy ewolucyjne prowadzące do trwałej izolacji.