Operasyonelletirilmesi

Operasyonelleştirilmesi, kavramların gözlemlenebilir ve ölçülebilir göstergelere dönüştürülmesi sürecidir. Türkçede operasyonelleştirme veya operasyonelleştirilmesi olarak da adlandırılır. Amaç, soyut kavramları test edilebilir biçimde ifade etmek ve hipotezleri ölçüm üzerinden doğrulamaktır.

Süreç genelde şu adımları içerir: kavramsal tanımın oluşturulması; çalışmanın kapsamının belirlenmesi; kavramın alt boyutlarının (alt kavramlar) belirlenmesi; her alt boyut için uygun operasyonel göstergelerin seçilmesi veya geliştirilmesi; veri toplama yöntemlerinin belirlenmesi; göstergelerin güvenilirlik ve geçerlilik açısından planlı olarak değerlendirilmesi; gerekirse pilot çalışma ile ölçüm aracının uyumunun test edilmesi.

Kavramlar bağlama göre farklı göstergeler gerektirdiğinden operasyonelleştirme esnektir ve bazı durumlarda çok sayıda göstergenin dengeli bir sayıda tutulması gerekir. Yetersiz operasyonelleştirme kavramı eksik ölçmeye yol açabilir; aşırı operasyonelleştirme ise tümevarım gücünü azaltabilir.

Kullanım alanları: sosyal bilimler, sağlık ve psikoloji araştırmaları, eğitim, işletme ve kamu politikası çalışmaları gibi alanlarda kavramları nicel veya nitel verilerle incelemek için kullanılır. İlişkili kavramlar arasında geçerlilik ve güvenilirlik, ölçüm araçlarının geliştirilmesi ve kavramsal çerçeve yer alır.