EESsamningurinn

EES-samningurinn (European Economic Area-samningurinn) er milliríkjasamningur milli Evrópusambandsins og EFTA-ríkjanna Ísland, Liechtenstein og Noregs. Hann gerir þessum þremur ríkjum kleift að taka þátt í innri markaði Evrópu án formlegrar aðildar að ESB. Samningurinn var undirritaður í Porto árið 1992 og kom til framkvæmda 1. janúar 1994.

Helsta markmið hans er að tryggja sameiginlegan innri markað með fjórum frjálsum: frjáls flæði vöru, þjónustu, fjármagns og fólks. Til að ná þessu gerir samningurinn ráð fyrir að meirihluti ES-löggjafar sem tengist innri markaðinum verði innleidd í EES-löggjöf og bindandi fyrir Ísland, Liechtenstein og Noregur. Nokkur svæði eru undanþegin eða útilokuð frá EES, til dæmis landbúnaðar- og sjávarútvegur sem heyri undir aðrar íslenskar reglugerðir og rekstrarforsendur.

Stjórn og framkvæmd samningsins byggist á sameiginlegum stofnunum sem annast samræmingu reglna og úrskurðarferli milli ES og EES-ríkjanna. EES-löggjöfin sem tengist innri markaðinum nær yfir mikilvægar þáttir eins og samkeppni, ríkisaðstoð, útboð og hluta félags- og umhverfisréttar. Löggjöfinni er fylgt með innleiðingu í landslöggöngu hvers ríkis.

Áhrif EES-samningurinn hafa veruleg fyrir Ísland: hann veitir aðgang að stærsta innri mörkuðum heimsins, stuðlar að auknu viðskiptalagi og fjárfestingu, og auðveldar vinnu- og ferðalög. Hann krefst hins vegar áframhaldandi innleiðingar ES-reglna, sem getur haft áhrif á ákvörðunum í sumum málum og talar þar með fyrir takmarkanir á fullveldi í einstökum þáttum. Samningurinn hefur verið í gildi í áratugum og myndar grunnstoð utanríkis- og efnahagsmála Íslands.

---