Bërthamor

Bërthamor është një term që i referohet bërthamës së atomit dhe proceseve që lidhen me të, përfshirë energjinë që lëshohet nga reaksionet bërthamore. Në shkencë, shprehja përdoret kryesisht për fushën e fizikës bërthamore dhe aplikacionet që rrjedhin prej saj.

Fusha kryesore e studimit është fizikë bërthamore, e cila shqyrton strukturën e bërthamave dhe ndërveprimet mes protonave dhe neutronëve. Reagimet bërthamore të njohura përfshijnë fisionin dhe bashkimin bërthamor; këto procese lirojnë energji dhe shërbejnë si bazë për teknologji të ndryshme, përfshirë prodhimin e energjisë elektrike dhe mjekësinë radiologjike.

Energjia bërthamore gjenerohet në centrala bërthamore përmes kontrollit të reaksioneve brenda një reaktori. Ajo ofron një burim energjie që mund të jetë i pasur dhe i qëndrueshëm, por sjell rreziqe të mëdha për sigurinë, mbrojtjen nga rrezatimi dhe menaxhimin e mbetjeve radioaktive.

Rregullimi dhe siguria janë thelbësore: organizata si Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë Bërthamore (IAEA) mbikëqyr aktivitetet bërthamore dhe promovon përdorimin paqësor të teknologjisë bërthamore. Traktatet ndërkombëtare synojnë kontrollin e materialeve fisnike, mbikëqyrjen e qasjes në teknologji të rrezikshme dhe standardet e sigurisë.

Historia përfshin zhvillime të rëndësishme në gjysmën e dytë të shekullit të njëzetë, duke filluar nga zbatimi i parë i energjisë bërthamore civile dhe zhvillimet e armëve bërthamore. Sot, bërthamoria përfaqëson një nga burimet kyçe të energjisë globale, me debatin në vazhdim mbi përfitimet, kostot dhe rreziqet që lidhen me mbrojtjen e mjedisit dhe mbetjeve radioaktive.