Ákvarðanaferlar

Ákvarðanaferlar eru hugar- og skipulagðir ferlar sem einstaklingar eða hópar fara í gegnum þegar þeir velta fyrir sér hvaða aðgerð eða lausn eigi að beita. Þeir liggja til grunns í sálfræði, stjórnunarfræði, hagfræði og stjórnsýslu og ná yfir allt frá daglegum ákvörðunum til pólitískra eða stofnanabundinna stefnumótana. Markmiðið með skilningi ákvarðanaferla er að skýra hvernig ákvarðanir myndast, hvaða þættir hafa áhrif á þær og hvernig hægt er að bæta ákvarðanatökuferlið.

Algeng skipting ákvarðanaferla byggist á þremur megin sjónarmiðum: normativt, lýsandi og forspár- eða bætandi ferli. Normativt rammar inn hvernig ákvarðanir ættu að vera teknar til að ná bestu útkomu. Lýsandi ferli lýsir raunverulegum venjum og háttsemi fólks og hópa í ákvarðanatöku. Forspár- eða bætandi ferli leitast við að leiðbeina eða uppfæra ákvarðanatökuna til betri útkomu. Helstu skref eru oft: vandamálið er skilgreint, upplýsingar eru safnaðar, viðmið eða forgangsraðir eru sett, möguleikar eru kynntir eða útfærðir, kostir og gallar eru metnir, ákvörðun er tekin, framkvæmd og eftirfylgni og endurskoðun fer fram.

Áhrif ákvarðanaferla koma fram í hvernig tími, upplýsingaskortur, óvissa og áhætta hafa áhrif á útkomu. Hópákvarðanir geta byggt á samráði og samvinnu, en geta einnig leitt til hópmein (groupthink). Notkun tæknilegra lausna og ákvarðunarstyrkingar kerfa byggð á stórgögn geta bætt mat en kemur einnig með nýjar áskoranir. Að lokum er mikilvægt að endurmeta útkomur og læra af fyrri ákvarðunum til að bæta ferlana í framtíðinni.