zabytki

Zabytki to polskie pojęcie odnoszące się do przedmiotów, miejsc i zespołów kultury uznawanych za wartości historyczne, artystyczne lub naukowe. W praktyce wyróżnia się zabytki nieruchome — takie jak budynki, obiekty architektoniczne, zespoły urbanistyczne i miejsca archeologiczne — oraz zabytki ruchome, obejmujące obrazy, rzeźby, rękopisy i inne artefakty. Celem ochrony jest zachowanie ich autentyczności oraz udostępnienie ich społeczeństwu i przyszłym pokoleniom.

Ochrona zabytków w Polsce opiera się na Ustawie z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Zabytek nieruchomy może zostać wpisany do rejestru zabytków lub uznany za Pomnik Historii przez Prezydenta RP. Zabytek ruchomy przechowywany jest w muzeach lub rejestrach narodowych. Właściciele i zarządcy są zobowiązani do prowadzenia prac konserwatorskich zgodnych z zasadami ochrony zabytków; wszelkie przebudowy lub prace porządkowe wymagają zgód i zezwoleń właściwych organów.

Ustawodawstwo przewiduje inwentaryzacje, nadzór konserwatorski, plany ochrony oraz możliwości dofinansowania z budżetu państwa, funduszy samorządowych i programów unijnych. Instytucje kultury oraz właściciele współdziałają przy utrzymaniu zabytków; celem jest zachowanie ich wartości historycznej, artystycznej i naukowej oraz utrwalenie ich funkcji edukacyjnych i kulturotwórczych.

Polska posiada tysiące zabytków, od średniowiecznych kościołów i zamków po układy urbanistyczne i miejsca archeologiczne. Wiele z nich jest wpisanych do krajowej listy zabytków; część ma status Pomnika Historii lub figuruje na listach UNESCO. Zabytki stanowią istotny element tożsamości regionalnej, a także obszaru badań naukowych i atrakcji turystycznych.