verðstuðla

Verðstuðlar, eða price supports, eru ríkisráðstafanir sem ætlað er að hafa áhrif á verðvísitölu vöru og þjónustu með beinum fjárhagslegum stuðningi. Markmiðið er oft að stöðva markaðsviskun verðbólgu, verja framleiðendur fyrir verðlægðum sveiflum og tryggja að lykilvörur verði aðgengilegar fyrir neytendur. Þá geta þeir stuðlað að aðferðum sem bæta atvinnu- og tekjuhagsæld tiltekinna geira, t.d. landbúnaðar eða orku.

Meginleiðir verðstuðla eru: beinar greiðslur til framleiðenda sem halda verði yfir nálægri markaðsvísitölu, stuðningur við neytendur eða verslanir sem lækkar niðurfærð verð með því að draga úr vörukostnaði, eða verðbotna/verðtakmörk sem hafa áhrif á framboð og verð. Innflutningskvótar eða tollar sem auka innlend verð geta líka virkað sem form verðstuðla. Í sumum kerfum er einnig notuð vextir eða skattaafslættir til að lækka kaupkostnað.

Efnahagsleg áhrif: Kostir felast í verðstöðugleika, tekjubótum fyrir framleiðendur og aðgengi að nauðsynjavörum. Gallar fela í sér kostnað fyrir fjárhagskerfið, aukna markaðs- og kaupmátaóreiða, hvataföldun, framleiðslusveifla og óréttlátt dreifing á virðisauknum. Ábati og kostnaður endurspeglast oft í hverjum hópi markaðarins.

Stjórnunarlegar ákvarðanir um verðstuðla skulu taka tillit til skilvirkni, fjárlægðar og gagnsæis, og samræmist alþjóðlegum viðmiðum við verslunar- og verzamann. Verðstuðlar kunna að vera tímabundnir eða fela í sér afleggjarferla og endurskoðunarskref.

Dæmi um notkun: mörg lönd hafa nýtt verðstuðla í landbúnaði (til dæmis s.s. fyrirbótar- og kornverð í ýmsum ríkjum), einnig hefur verið greint fyrir orku- eða húsnæðissubsidí. Globalt eru þeir oft umdeildir vegna hugsanlegs skaða á hagkerfinu og dreifingu kostnaðar.