veritabanlar

Veritabanları, yapılandırılmış verilerin saklandığı ve yönetildiği dijital depolama sistemleridir. Verileri organize etmek ve uygulamaların güvenli biçimde erişmesini sağlamak amacıyla belirli bir modelle tasarlanır; bu amaçla verileri yöneten yazılım ise veritabanı yönetim sistemi (DBMS) olarak adlandırılır.

Kullanım amacına göre ilişkisel (RDBMS) ve NoSQL olarak sınıflandırılır. İlişkisel veritabanlarında veriler tablo biçiminde saklanır, tablolar arasındaki ilişkiler anahtarlar yardımıyla kurulur ve sorgular çoğunlukla SQL ile gerçekleştirilir. NoSQL çözümleri ise belge, anahtar-değer, sütun ailesi veya grafik modelleriyle çalışır ve esnek şema ile yatay ölçeklendirme sunar.

ACID, veritabanı işlemlerinin güvenilirliğini sağlayan temel ilkeleridir: Atomiklik, Tutarlılık, İzolasyon ve Kalıcılık. Bazı NoSQL çözümleri ise BASE prensibini benimser ve ölçeklendirme için tutarlılık garantilerini esnetir.

Mimari olarak veritabanları merkezi yapılı olabilirken dağıtık modellerde veriler çok sayıda sunucuya yayılır; replikasyon ve parçalama (sharding) ile yüksek erişilebilirlik ve ölçeklenebilirlik elde edilir.

Tasarım açısından şema, normalizasyon ve veri bütünlüğünün dengelenmesi gerekir. Performans ihtiyaçları doğrultusunda denormalizasyon, indeksler ve sorgu optimizasyonu kullanılır. Güvenlik, yedekleme ve afet kurtarma da önemli yönetim konularındandır. Günümüzde en yaygın veritabanları SQL tabanlıdır ve ilişkisel modeller üzerinde çalışır. NoSQL çözümleri ise büyük veri, esnek yapı ve hızlı ölçeklendirme gereken durumlarda tercih edilir.