skilgreiningar

Skilgreiningar eru fullyrðanir sem gefa nákvæma merkingu hugtaks eða orðasambands og afmarka það með eiginleikum eða mörkum. Þær eru grundvallaratriði í samræðu, rökhæfni og skipulagningu þekkingar og koma fyrir í orðabókum, kennslubókum, vísindaritum og í lögfræði.

Helstu markmið skilgreininga eru að auka skýrleika, koma í veg fyrir misræmi og auðveldast að samræma notkun hugtaka. Tegundir skilgreininga eru ýmsar: lýsingarskilgreiningar lýsa merkingu út frá venjulega notkun orðsins; tilgreiningarskilgreiningar setja ákveðna merkingu fyrir tiltekna aðstöðu eða samhengi; og aðgerðar- eða mælingarskilgreiningar segja hvernig mælt er fyrir hugtakinu eða hvað það nær yfir í praktík. Í formlegri vísindalegri notkun eru skilgreiningar oft nákvæmar og án hringlaga merkingar, til að hugtakið standist forsendurnar sem þær setja.

Gæði skilgreininga byggjast á skýrleika, nákvæmni, samkvæmni og að þær endurspegli raunverulega notkun hugtaksins eða rannsóknarviðmið. Óvissa, hringlaga rök eða of víðtæk mörk geta dregið úr gagnsemi. Í íslenskri notkun koma skilgreiningar fram í orðabókum og fræðiritum, en einnig í lögfræði og stærðfræði þar sem þau eru grundvallarviðmið fyrir notkun hugtaka. Skilgreiningar hafa þannig grundvallarhlutverk í fræðasamfélagi og í daglegri málnotkun.