proporcjonalne

Proporcjonalne odnosi się do zależności pomiędzy dwiema wielkościami, w której jedna zmienna zmienia się w stałym stosunku do drugiej. W praktyce oznacza to, że jeśli wartość jednej wielkości rośnie o pewien czynnik, druga rośnie o ten sam czynnik. W matematyce mówimy o bezpośredniej proporcjonalności, zapisanej jako y = kx, gdzie k jest stałą proporcjonalności.

Wśród podstawowych rodzajów proporcjonalności wyróżnia się również proporcjonalność odwrotną, gdzie dwie wielkości są odwrotnie proporcjonalne, czyli y ∝ 1/x. Wówczas iloczyn xy jest stały (xy = k). Zrozumienie tego pojęcia ułatwia określenie, kiedy dwie wielkości zmieniają się w sposób przewidywalny.

Stała proporcjonalności, często nazywana współczynnikiem proporcjonalności, określa, jak silnie jedna wielkość reaguje na zmianę drugiej. W bezpośredniej proporcjonalności k wyznacza stosunek y/x, natomiast w odwrotnej proporcjonalności stała k to iloczyn xy.

Zastosowania pojęcia proporcjonalności są szerokie. W matematyce i naukach ścisłych na przykład proporcjonalność wykorzystywana jest przy skalowaniu wielkości, w recepturach do zachowania smaków przy zmianie ilości składników, czy w grafice przy interpretowaniu skali. W praktyce codziennej często mówimy, że coś rośnie proporcjonalnie, gdy podwojenie jednej wartości skutkuje podwojeniem drugiej.

W kontekście prawny i politycznym termin proporcjonalności odnosi się do zasady proporcjonalności, czyli dostosowywania środków do celów w sposób nieprzesadny i skuteczny. W skrócie, proporcjonalność opisuje stabilny, przewidywalny związek między dwiema wielkościami, wyrażany najczęściej poprzez stały iloraz lub stałą iloczynności.