pragmatyzmem

Pragmatyzm – tradycja filozoficzna, która rozwinęła się w Stanach Zjednoczonych pod koniec XIX wieku. Główne założenie mówi, że znaczenie i prawda idei należy oceniać na podstawie ich praktycznych skutków i użyteczności w działaniu. Wiedza jest narzędziem do rozwiązywania problemów, a nie zestawem niepodważalnych fundamentów.

Za fundamenty pragmatizmu uznaje się prace Charlesa Peirce’a, Williama Jamesa i Johna Deweya. Peirce sformułował pragmatyczną maksymę, łącząc teorię z praktyką i kładąc nacisk na testowanie przekonań w doświadczeniu. James rozwinął instrumentalizm i podkreślił znaczenie przekonań dla działania oraz dla kształtowania doświadczeń. Dewey rozwijał pragmatizm w kierunku edukacji, demokracji i praktycznego prowadzenia myślenia w codziennym życiu.

Główne idee pragmatizmu obejmują: antymetafizyczny charakter wiedzy, skłonność do ujmowania pojęć w kontekście ich praktycznych skutków, ciągłą, problemową naturę ludzkiego myślenia oraz społeczny i naukowy charakter metod badawczych. Prawda bywa rozumiana jako przekonanie, które najlepiej prowadzi do rozwiązania problemów i które przetrwa proces krytycznej weryfikacji.

Wpływ pragmatizmu rozciąga się na filozofię analityczną, edukację, prawo i teorię nauki. Pojawił się także neopragmatyzm, reprezentowany przez myślicieli takich jak Richard Rorty. Krytycy zarzucają pragmatizmowi relativizm i antymetafizyczność; zwolennicy odpowiadają, że elastyczność i społeczny charakter rozumu prowadzą do większej adekwatności w praktyce.