parashikueshmëria

Parashikueshmëria është cilësia ose gjendja e të qenit i parashikueshëm, domethënë aftësia për të parashikuar ngjarje ose rezultate të ardhshme duke përdorur të dhëna, modele matematike dhe njohuri të tjera relevante. Në këtë kuptim, një sistem me parashikueshmëri të lartë nënkupton që rezultatet e së ardhmes mund të përshkruhen me saktësi të pranueshme nga informacioni që është në dispozicion.

Termi vjen në shqip nga parashikim, dhe nga shtesa -shmëri ose -ia që nënvizon cilësinë. Parashikueshmëria përdoret në fusha të ndryshme, përfshirë statistikat, meteorologjinë, ekonominë, inxhinierinë dhe shkencat e të dhënave. Aftësia për të parashikuar në mënyrë të dobishme varet nga cilësia e të dhënave, besueshmëria e modeleve dhe kuptimi i këndvështrimeve të mundshme.

Matja e parashikueshmërisë zakonisht përfshin vlerësimin e saktësisë së parashikimeve, si dhe masat e pasigurisë së tyre. Indikatorët tipikë përfshijnë saktësinë, gabimin mesatar absolute (MAE), rrënjën mesatare të gabimit (RMSE), probabilitetet dhe intervalet e besueshmërisë. Në dinamikën e sistemeve të ndërlikuara, parashikueshmëria lidhet edhe me koncepte të tilla si kaosi dhe ndjeshmëria ndaj ndryshimeve të inicialëve.

Sfidat kryesore përfshijnë kufizimet e modeleve, mbushjen e të dhënave të pamjaftueshme, ndryshimet strukturore dhe pasigurinë e të dhënave. Kuptimi i parashikueshmërisë është thelbësor për planifikimin, menaxhimin e rreziqeve dhe zhvillimin e modeleve të parashikimit në fusha të ndryshme.