pantografu

Pantograf (gen. pantografu) — mechaniczny układ składający się z kilku członów połączonych przegubami, umożliwiający odwzorowanie ruchu z jednego punktu na drugi w stałej skali lub w skali powiększonej/redukującej. Nazwa pochodzi od greckich słów pan („wszystko”) i graphein („pisać”).

Działanie polega na przekazywaniu ruchu z punktu wejściowego na punkt wyjściowy za pomocą odpowiednio złożonych ramion i przegubów. Dzięki konstrukcji najczęściej przyjmuje się układ przypominający paralelogram, który utrzymuje stały stosunek kątów i kierunków ruchu między wejściem a wyjściem. Efektem jest odwzorowanie w sposób bezpośredni i przewidywalny, co czyni pantograf przydatnym narzędziem w kreśleniu i reprodukcji grafiki.

Zastosowania obejmują przede wszystkim kopiowanie rysunków technicznych i grafiki w skali 1:1 lub powiększonej/redukowanej, a także w grawerowaniu, kartografii i procesach reprodukcji obrazów. W praktyce stosowany również w przemyśle modelarskim i edukacyjnym jako narzędzie do precyzyjnego odwzorowywania kształtów.

W elektrotechnice nazwa pantograf odnosi się do urządzenia montowanego na pojazdach szynowych (pociągach, tramwajach) do pobierania prądu z przewodów nad torami. Pantograf w tej funkcji musi zapewniać stabilny kontakt z przewodem przy różnych prędkościach i w zależności od warunków atmosferycznych.

Historia nazwy i koncepcji wiąże się z rozwojem technik kopiowania w XIX wieku; sama nazwa odzwierciedla ideę „pisania wszystkiego” poprzez odwzorowanie ruchu.