kriptoçromlar

Kriptoçromlar, kriptoçrom/fotolyaz ailesine (CPF) ait flavoproteinler olan ve çoğunlukla mavi ışığa duyarlı fotoreseptörler olarak işleyen bir protein sınıfıdır. Birçok organizmada sirkadiyen ritmin (günlük biyolojik saat) düzenlenmesinde merkezi rol oynar ve ayrıca ışığa bağlı gelişimsel ve fizyolojik yanıtları da yönlendirir. Kriptoçromlar, fotolyaz benzerliği bölgesi (PHR) içerir ve kofaktör olarak flavin adenine dinükleotid (FAD) taşır; DNA onarımı aktivitesi genellikle yoktur.

Bitkilerde CRY1 ve CRY2 olarak bilinen kriptoçromlar, mavi ışık sinyallerini algılayarak fotomorfogenez, tohum çimlenmesi, çiçeklenme zamanı ve gölge kaçınması gibi yanıtları düzenler. Işık bilgisi, COP1-SPA gibi proteinlerle etkileşerek genom içi gen ifadelerinin düzenlenmesini sağlar.

Hayvanlarda, özellikle Drosophila ve memelilerde, kriptoçromlar sirkadiyen TTFL’nin temel bileşenlerindendir. Memelilerde CRY1 ve CRY2, CLOCK ile BMAL1'in oluşturduğu geri besleme döngüsünü baskılayarak saat genlerinin ifade düzeylerini düzenler. Işık algılama yoluyla saat mekanizmasına iletilir; kriptoçromlar ayrıca çeşitli ışığa bağlı hücresel yolların modülasyonuna katılır.

Işık, ko-faktör FAD'daki redoks değişikliklerini tetikler ve kriptoçromlar içi konformasyonel değişikliklere yol açar; bu değişiklikler sinyal yolaklarıyla etkileşimi değiştirir ve sirkadiyen ile fotomorfogenik yanıtları başlatır.

Keşfi Drosophila’daki mavi ışık fotoreseptörü olarak yapılan çalışmalarla başlamış olup, günümüzde CRY1 ve CRY2’nin bitki ve hayvanlarda saat düzenlemesinde kilit bir rol oynadığı kabul edilmektedir.