kozmologjike

Kozmologjia është degë e fizikës që studion origjinën, historinë dhe evolucionin e universit, si dhe ligjet fizike që drejtojnë zhvillimin në shkallë kozmike. Ajo kombinon teoritë e relativitetit të përgjithshëm dhe fizikën e partikulave me të dhëna nga astronomia observuese për të kuptuar mënyrën se si filloi universi, si u formuan strukturat e tij dhe çfarë përbën përbërja e tij sot.

Modeli standard kosmologjik LCDM përshkruan universin me materie baryonike, materie të errët dhe energji të errët. Ekspansioni i universit, i ndjerë nga redshifti i galaktikave dhe nga supernovat e largëta, dëshmon se universi po zgjerohet. Observimet kyçe përfshijnë mikrovalët e background-ut kosmik (CMB) dhe të dhënat e redshift dhe strukturës së galaktikave.

Materie të errët dhe energjia e errët janë përbërës themelorë të këtij modeli, por natyra e tyre mbetet një nga sfidat kryesore të kozmologjisë. Inflacioni kosmologjik parashikon një periudhë zgjerimi të shpejtë në fillim të universit dhe një mekanizëm që shpjegon formimin e strukturave të mëdha. Për të kuptuar këto aspekte, kozmologjia përdor simulime kompjuterike dhe të dhëna nga teleskopët dhe misionet, duke vazhduar të rafinojë parametrat për përbërjen dhe historinë e universit.