konsekwencjalizm

Konsekwencjalizm to grupa etycznych teorii, które oceniają moralność czynów na podstawie ich skutków. Główne założenie jest proste: to, co jest dobre lub złe w działaniu, zależy od konsekwencji, jakie ono przynosi. W praktyce chodzi o maksymalizowanie dobra, pożytku lub szczęścia w społeczeństwie.

Wyróżnia się kilka odmian. Konsekwencjalizm czynowy (act-consequentialism) ocenia każdy czyn według jego przyszłych skutków. Konsekwencjalizm regułowy (rule-consequentialism) ocenia, czy przestrzeganie określonych zasad prowadzi do lepszych skutków niż inne zasady, nawet jeśli w pojedynczych przypadkach konkretny czyn może mieć gorszy wynik. Najbardziej znaną formą jest utylitaryzm, dążący do maksymalizacji sumy szczęścia lub pożytku. W utylitaryzmie istnieją różne wersje, m.in. hedonistyczne (maksymalizacja przyjemności) i preferencyjne (maksymalizacja realizacji preferencji). Pojawiają się także warianty, które skupiają się na minimalizowaniu cierpienia.

Historia konsekwencjalizmu wiąże się z myślicielami takimi jak Jeremy Bentham i John Stuart Mill, a rozwijali go także inni filozofowie, zwłaszcza w XVIII–XX wieku. Krytycy zwracają uwagę na trudności w mierzeniu i porównywaniu skutków, ryzyko usprawiedliwiania szkodliwych działań w imię dobra ogólnego oraz pomijanie znaczenia intencji i praw jednostki. Mimo to konsekwencjalizm wpływa na debaty z zakresu etyki politycznej, bioetyki, ochrony środowiska i alokacji zasobów, gdzie ocena skutków odgrywa kluczową rolę.