kompozitsiyasi

Kompozitsiyasi — san'at, dizayn yoki adabiyot kabi sohalarda elementlarning joylashuvi va o‘zaro aloqasini tashkil etish jarayoni. Maqsad — asarda birlik, balans va ifoda kuchini yaratish, ko‘rinish yoki matn ichidagi oqimni aniq va ma’noli qilish.

Rassomchilikda kompozitsiya ob’ektlar, bo’sh joy, chiziq, shakl, rang, yorug‘lik va chuqurlik o‘rtasidagi munosabatlarni tashkil etadi. U ko‘rish yo‘nalishini boshqaradi, balans, ritm, diqqat markazi va chuqurlik hissini yaratadi.

Asosiy printsiplari — birlik va xilma-xillik, balans (simmetrik yoki asimmetrik), ritm va repetitsiya, e’tibor markazi, nisbatlar va o‘lcham, kontrast, yaqinlik, uyg‘unlik. Shuningdek, kadrlar orasidagi nazariy me’yorlar, uchlar qoidasiga rioya qilish kabi me’yorlar ham qo‘llanadi.

Texnik usullar — kadrni joylashtirish, kesish, kadrning burchagi, yo‘llovchi chiziqlar (leading lines), bo’sh joydan foydalanish, rang kontrasti va moslashtirish; raqamli vositalarda tarmoq yoki shablonlar yordamida ham kompozitsiyani ishlab chiqish keng qo‘llanadi.

Adabiyotda kompozitsiya hikoya tuzilishi, matn ritmi, paragraflar orasidagi o'tish, tasvirlar va metaforalar orqali ma’noni tashkil etish. Kino yoki video ishlarida kadrlarning joylashuvi, kamera harakati, o'tishlar ham kompozitsiyaning o‘ziga xos shakllari hisoblanadi.

Musiqada kompozitsiya — mavzu, melodiya, ritm, harmoniya, orkestratsiya orqali bir butun asarni yaratish jarayoni. Yozuv (partitura) va ijrochilik o‘rtasidagi bog‘lanishni o‘z ichiga oladi va turli musiqa shakllari (sonata, simfoniya) orqali ifodalanadi.