gród

Gród to typ dawnej słowiańskiej fortecy i osiedla obronnego. W polskiej nauce archeologicznej gród oznacza zwykle osadę obronną wybudowaną z wałów ziemnych, palisad i często kopców, usytuowaną na wzgórzu lub na sztucznie podniesionej kopcji. Gród bywał miejscem zamieszkania lokalnego władcy lub pretendentów do władzy oraz centralnym ośrodkiem administracji i obrony. Funkcja obronna nieraz łączyła się z funkcjami gospodarczymi i sądowniczymi, a w późniejszych okresach granice i znaczenie gródu mogły być stopniowo włączane w struktury feudalne.

Budowa gródu obejmuje zwykle obwarowanie z wałów ziemnych lub drewniano‑ziemnych, palisady, system fos i często bramy obronne. W obrębie wałów znajdowały się zabudowania drewniane, a niekiedy centralny budynek o funkcji siedziby zarządcy, a także obiekty magazynowe lub kultowe. W różnych regionach formy gródu mogą różnić się układem i skale, a niekiedy łączą elementy obronne z miejscami osadniczymi.

Znaczenie gród odgrywało istotną rolę w rozwoju osadnictwa i państwowości słowiańskiej na terenach Polski i sąsiednich ziem. Z biegiem czasu wiele gród straciło znaczenie na rzecz grodów w formie późniejszych zamków i miast, lecz pozostają ważnym źródłem dla badań nad wczesnośredniowieczną organizacją społeczną i obroną. Współcześnie termin gród funkcjonuje także w onomastyce jako element nazw miejscowości (np. Grodzisk, Gród), a archeologia koncentruje się na lokalizacji, układzie obwarowań i roli gród w strukturze regionalnej.