frymëmarrjes

Frymëmarrja është procesi biologjik që lejon trupin të marrë oksigjen dhe të nxjerrë dioksidin e karbonit. Në njerëz, frymëmarrja përfshin ventilimin—futjen dhe nxjerrjen e ajrit nga mushkëritë—dhe shkëmbimin e gazeve në alveolat, ku oksigjeni transferohet në gjak ndërsa dioksidi i karbonit largohet nga gjaku dhe nxirret nga trupi me frymëmarrjen.

Mushkëritë dhe rrugët ajrore përbëjnë sistemin respirator. Ajri hyn nëpër rrugët e frymëmarrjes dhe avancon në mushkëri, ku alveolat e hollë shkëmbejnë gaze me gjakun; oksigjeni përhapet në kapilaret pulmonarë dhe dioksidi i karbonit largohet nga gjaku. Frymëmarrja qelizore, procesi që ndodh në qelizat e trupit, përdor oksigjenin për të prodhuar energji (ATP) përmes glikolizës, ciklit të citratit dhe fosforilimit oksidativ, duke prodhuar dioksidin e karbonit dhe ujë si produkte anësore.

Rregullimi i frymëmarrjes ndikohet nga qendra frymëmarrëse në tru (medulla oblongata dhe pons) dhe nga receptorët kimorë të gjakut. Kur nivelet e dioksidit të karbonit ndryshojnë ose gjendja fizike ndryshon, truri rregullon ritmin dhe thellësinë e frymëmarrjes. Aktiviteti fizik, emocionet, gjendjet mjekësore dhe lëndimet mund të ndryshojnë frymëmarrjen.

Shëndeti respirator vlerësohet me mjete si spirometria dhe analiza e gazrave të gjakut arterjal. Sëmundje të rëndësishme përfshinë astmën, sëmundjen kronike të frymëmarrjes (COPD), pneumoni dhe apnea e gjumit, të cilat ndikojnë në ritmin dhe thellësinë e frymëmarrjes.