fjármálagerninga

Fjármálagerningar, oft kallað verðbréf, eru samningar eða réttindi sem skapa fjárhagslegan eignarhlut eða skuld fyrir annan aðila. Þá eru þeir kerfisverkfæri til fjárfestinga, fjármögnunar og áhættustjórnar. Fjármálagerningar geta verið skiptanlegir á mörkuðum eða tengdir tilteknum eignum eða vísitölum.

Helstu undirflokkar eru hlutabréf, skuldabréf og afleiður. Hlutabréf veita eignarhlut í fyrirtæki og mögulegan arð og hækkun á verði. Skuldabréf eru skuldbindandi samningar sem greiða fastan vexti og gefa upphaflega endurgreiðslu. Afleiður eru verðleiðréttingarverkfæri sem byggja verð á undirliggjandi eign eða vísitölu; dæmi eru valréttir (options), framtíðarsamningar (futures) og skiptasamningar (swaps).

Notkun fjármálagerninga felst í fjárfestingu, fjármögnun og áhættustýringu. Með þeim er hægt að afla tekna (arður, vextir), auka liklæti og dreifa áhættu með hedging. Verðlagning og gagnsemi byggist á markaðsöflum, útboðsmagn, áhættu og vaxtastigi.

Reglur og eftirlit: Í mörgum löndum, þar á meðal Íslandi, heyra fjármálagerningar undir reglur og eftirlit fjármálafyrirtækja og markaða. Íslenskt eftirlit er í höndum Fjármálaeftirlitsins (FME) og Seðlabankans, sem setja skilyrði fyrir viðskiptum, upplýsinga- og birtingarskyldu og lausafjárskilyrði.

Hætta og varðveisla: Fjármálagerningar bera mismunandi áhættu; markaðs-, kredit- og gengisáhætta geta verið áberandi, sérstaklega með afleiðum. Fjárfestar þurfa skýrleika um eignir og uppgjörsreglur.