endosomlar

Endosomlar, hücrelerde plasmal membranın içe doğru büklendiği endositoz yoluyla oluşan ve içeri alınan materyali taşıyan membran sınırlı veziküler organellerdir. İçeri alınan materyalin kimyasal ve membran kaynaklı kalite kontrolü, geri taşıma ve degradasyon kararlarının verildiği ana hub olarak işlev görürler. Endosomlar, hücrenin dış ortamdan veya kendi membranından gelen moleküllerin doğru şekilde işlenmesini sağlar ve hücresel sinyal iletmeyi düzenleyebilir.

Endosomlar tiplerine göre erken endosomlar (EE), geç endosomlar (LE) ve geri taşıma endosomları olarak sınıflandırılır. Erken endosomlar genellikle Rab5 ile ilişkilendirilir ve içeriğin asitleşmesiyle pH düşer. EE’de bazı ligandlar plazma membranına geri taşınır, bazıları ise geç endosoma ya da multivesiküler gövdelere (MVB) yönlendirilmek üzere ayrıştırılır. Geç endosomlar Rab7 ile ilişkilidir ve daha düşük pH’a sahiptir; bu aşamada kanallı veya sürücü taşıyıcılar ESCRT kompleksi tarafından işlenerek intraluminal vesiküller (ILV) oluşturarak MVB’leri yaratır. MVB’ler lisosomla veya hücre yüzeyine kaydırılabilir şekilde kaynaşabilir.

Geri taşıma endosomları, özellikle Rab11 ile bağlantılı olarak, bazı taşıyıcıların tekrar plazma membranına geri döndürülmesini sağlar. Endosomlar, yaşamsal öneme sahip bazı süreçlerde sinyallerin ve antijen sunumunun düzenlenmesinde rol oynar. İmmün yanıtlar ve endosom yollarının bozulması, nörolojik hastalıklar veya lizozomal bozukluklar gibi durumlarda patolojik sonuçlar doğurabilir. Endosomlar, hücresel biyoloji ve klinik araştırmalar için önemli bir çalışma alanıdır.