ekosistemlar

Ekosistemlar — o'simliklar, hayvonlar, mikroorganizmlar va ularning atrof-muhitlari o'rtasidagi murakkab o'zaro aloqalarning tizimi bo'lib, energiya oqimi va moddalar aylanishi orqali barqaror ishlashga yo'naltirilgan.

Biotik komponentlar o'simliklar, hayvonlar va mikroorganizmlar bo'lib, abiotik komponentlar tuproq, suv, havo, iqlim, yorug'lik va issiqlik kabi omillarni o'z ichiga oladi. Bu komponentlar birgalikda ekosistemaning turli jarayonlarini tashkil etadi: o'simliklar fotosintez orqali energiyani yig'ib, hayvonlar uni navbatdagi taom sifatida iste'mol qiladi, dekompozitorlar esa moddalarni yo'qolmagan holatda qayta tiklaydi.

Energiya oqimi bo'lib o'tadi: quyosh energiyasi o'simliklar tomonidan saqlanadi, so'ngra herbivorlar va o'simirlar orqali ko'chadi va oxir-oqibat dekompozitorlar yordamida moddalar siklini yakunlaydi. Trogik tarmoqlar yoki oziqlanish zanjirlari bu jarayonlarni vizual tarzda ko'rsatadi.

Ekosistemlar turli turlarga ega bo'lib, quruqlik bo'ylab o'rmonlar, tundra, cho'llar kabi terrestrik ekosistemlar va suv havzalaridagi dengizlar, okeanlar, daryolar, ko'llar kabi akvatik ekosistemlarni o'z ichiga oladi.

Ekosistem xizmatlari inson uchun muhim resurslarni taqdim etadi: oziq-ovqat va suv manbalari, havoni tozalash, iqlimni barqarorlashtirish, biologik xilma-xillikni saqlash, shuningdek turizm va madaniy qadriyatlarni qo'llab-quvvatlash.

Inson faoliyati ekosistemlarga salbiy ta'sir ko'rsatishi mumkin: ifloslanish, resurslarning haddan ziyod ishlatilishi, invaziv turlar paydo bo'lishi va iqlim o'zgarishi. Buni oldini olish uchun tabiatni asrash, barqaror foydalanish va xilma-xillikni himoya qilish bo'yicha konversatsiya va boshqaruv choralarini qo'llash talab etiladi.