baholash

Baholash — biror narsa yoki jarayonning qiymatini, sifatini yoki ahamiyatini aniqlash uchun o'tkaziladigan tizimli tahlil va baholash jarayonidir. Bu atama turli sohalarda qo'llaniladi va ma'lumotlar, mezonlar va metodlarning yordamida amalga oshiriladi. Baholash natijalari qaror qabul qilish, resurslarni taqsimlash yoki sifatni yaxshilash uchun foydalaniladi.

Ta'lim sohasida baholash o'quvchilarning bilim, ko'nikma va kompetentsiyalarini aniqlashga yo'naltirilgan. Formativ (shakllantiruvchi) baholash jarayon davomida yo'l-yo'riqlar beradi, darsning sifatini yaxshilashga xizmat qiladi; yakuniy baholash esa talabaning natijalarini yakuniy tahlil qilish uchun o'tkaziladi. Baholash mezonlari odatda belgilangan talablar, rubrikalar yoki aniq ko'rsatkichlar yordamida amalga oshiriladi.

Iqtisodiy sohada baholash aktivlar, biznes va mulkning qiymatini aniqlashga xizmat qiladi. Bozor yondashuvi (bozor qiymati), xarajat yondashuvi (cost-based) va daromad yondashuvi (income-based) kabi asosiy usullar mavjud. Baholovchilar litsenziyalangan mutaxassislar bo'lib, real estate, kompaniya qiymati yoki joriy investitsiya loyihalarini baholashi mumkin.

Baholashning asosiy xususiyatlari xavfsiz, ishonchli va adolatli bo'lishidir. Qarorlar uchun asos hosil qiladigan ko'rsatkichlar, metodlar va ma'lumotlar shaffof bo'lishi, xolislikni ta’minlashi zarur. Kichik xatlar, noaniqliklar yoki noto'g'ri ma'lumotlar baholash natijalarini talqin qilinishini kamaytiradi.

Jarayon odatda reja tuzish, ma'lumotlarni yig'ish, baholash mezonlari bilan ishlash, natijalarni talqin qilish va hisobot berish bosqichlaridan iborat. Baholash faoliyati mahalliy me'yorlar va professional standartlarga rioya qilishi kerak.