atamalarni

Atamalarni, tilshunoslikda ataladigan so‘zlar yoki iboralar to‘plami sifatida tushuniladi. Ular ob’ektlar, hodisalar yoki tushunchalarni belgilash uchun ishlatiladi va til ichida ma’nolarni aniqlash hamda farqlashga xizmat qiladi. Atamalar keng ma’noda tilning nomlovchi (nominal) bo‘lagi bo‘lib, kundalik hayotdan tortib ilmiy muhitgacha bo‘lgan sohalarda qo‘llanadi.

Atamalar turiga ko‘ra ayriladi. Umumiy atamalar kengroq mazmunni ifodalaydi: odamlar, ranglar, harakatlar kabi tushunchalar uchun ishlatiladi. Maxsus atamalar esa alohida sohada maxsus ma’noga ega bo‘ladi va ko‘pincha mutaxassislar o‘rtasida talab qilinadigan aniqlikni ta’minlaydi, masalan fizika, kimyo yoki tibbiyot terminlari. Shaxsiy nomlar (ism-shaxslar, familiyalar), joy nomlari (toponimlar) va tashkilot nomlari ham atamalar to‘iga kiradi. Bundan tashqari, ilmiy va professional kontekstlarda terminlar to‘plami — terminologiya — alohida o‘rin tutadi.

Qarorlar va tarjimalar uchun atamalar kontekstga qarab qo‘llanadi. Ularning aniq yozilishi, talaffuzi va morfologik ko‘rinishi tilga qarab farqlanishi mumkin, shuningdek tarjima qilinayotganda ular o‘z ona ma’nosini saqlab qolishi uchun maxsus moslashtiriladi. Atamalar til barqarorligiga hissa qo‘shadi: ular bilimlarni aniq, qisqa va tushunarli ifodalashga yordam beradi.

Misollar: umumiy atamalar—o‘qish, ranglar; maxsus atamalar—kvant mexanikasi, fotosintez; shaxsiy nomlar—Tohirjonov Ismoil; joy nomlari—Toshkent, Aksikent; tashkilot nomlari—O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi. Atamalarni to‘g‘ri tanlash va ulardan to‘g‘ri foydalanish o‘zaro tushunishni oshiradi.