Zafír

Zafír, Türkçede sapphire olarak da bilinen, mineral korundumun (Al2O3) saydam bir varyantıdır. En bilinen rengi mavidir; fakat sarı, yeşil, pembe, turuncu, mor ve renksiz dahil olmak üzere pek çok renk görülebilir. Renk, iz kalıntı elementlerin türüne ve yoğunluğuna bağlıdır; mavi zafirlere demir ve titanyum, pembe‑kırmızıya krom, bazı durumlarda vanadyum etkisi yol açar. Kırmızı renkli korundum rubin olarak adlandırılır.

Özellikler: Zafirlər Mohs ölçeğinde 9 sertlik gösterir, bu onları mücevher yapımında en dayanıklı minerallerden biri yapar. Yansıma indisi yaklaşık 1.76–1.77, lusteri yüksek, kristal sistemi hekzagonal ve genelde prizmatik taneler halinde bulunur. Yoğunlukları yaklaşık 3.95–4.03 g/cm3’tür.

Jeoloji ve kaynaklar: Korundum yüksek sıcaklıklarda metamorfizma koşulları veya bazı magmatik kayalarda oluşur. Ticari zafirler dünya çapında çıkarılır; Sri Lanka, Myanmar, Madagaskar, Avustralya, Tanzania, Kamboçya ve ABD önemli üreticilerdir. Nehir yataklarında bulunan alüvyal zafirler de işlenir. Adı Latince sapphire'den gelir; kökeni Yunanca sappheiros’a dayandırılır.

Kullanım: En yaygın olarak değerli taş olarak mücevherlerde kullanılır. Endüstride kaba aşındırıcı olarak da kullanılır. Günümüzde yapay zafir üretimi yaygındır (Verneuil yöntemi); saat camları, akıllı telefon ekranları, lazer bileşenleri ve LED altyapıları için de kullanılır.

Tedavi ve bakım: Çoğu mavi zafir ısı ile tedavi edilir; diffüsiyon veya çatlak doldurma gibi işlemler de uygulanabilir. Taşlar renk, berraklık, kesim ve karatına göre sınıflandırılır. Bakım için nazik sabunlu suyla temizlemek ve ani sıcaklık değişimlerinden kaçınmak önerilir; ultrasonik temizleyiciler bazı taşlarda zarar verebilir.