Ortostatyczna

Ortostatyczna to przymiotnik odnoszący się do ortostazy — stanu lub reakcji organizmu związanych ze zmianą pozycji ciała na stojącą oraz do mechanizmów regulacji krążenia zależnych od tej pozycji. Etymologicznie wywodzi się od greckich słów orthos (prosty, właściwy) i statis (stanie).

W fizjologii ortostatyczne reakcje dotyczą zmian układu krążenia po przejściu z pozycji leżącej do stojącej. Grawitacja powoduje gromadzenie krwi w naczyniach dolnych partii ciała, co prowadzi do zmniejszenia powrotu żylnego do serca, spadku objętości wyrzutowej i często momentalnego obniżenia ciśnienia tętniczego. Adaptacja obejmuje odruchy baroreceptorowe i współczulne, które zwiększają tętno i powodują zwężenie naczyń. U niektórych osób reakcja ta bywa zaburzona, co przejawia się zaburzeniami ortostatycznymi.

W praktyce klinicznej termin obejmuje m.in. hipotonię ortostatyczną (spadek ciśnienia po zmianie pozycji na stojącą, często z towarzyszącą zawrotami głowy), a także tachykardię ortostatyczną i inne objawy tolerancji ortostatycznej. Do diagnostyki służy test ortostatyczny, w którym mierzy się ciśnienie krwi i tętno w pozycji leżącej, a następnie po kilku minutach stojąc.

Leczenie i postępowanie koncentrują się na modyfikowaniu czynników ryzyka, nawadianiu, kompresyjnych pończochach oraz na terapiach ukierunkowanych na przyczynę zaburzeń autonomicznych. Ortostatyczne zjawiska znajdują zastosowanie także w fizjologii sportu i rehabilitacji, gdzie monitoruje się adaptacje układu krążenia do zmiany pozycji ciała.