Nacjonalizm

Nacjonalizm to ideologia i ruch społeczny oparty na przekonaniu, że lud stanowi wspólnotę narodową o określonej tożsamości, kulturze i historycznych korzeniach, a także że naród ma prawo do samostanowienia i suwerenności. W praktyce nacjonalizm odwołuje się do wspólnego języka, tradycji, terytorium i instytucji państwowych, a czasem także do przekonania o wyższości lub wyjątkowości narodu. Można wyróżnić różne odmiany: nacjonalizm etniczny (oparty na genealogii i wspólnym pochodzeniu) oraz nacjonalizm cywilny, państwowy (oparty na obywatelstwie i wspólnych wartościach). Nacjonalizm może być inkluzywny, otwarty na różnorodność, ale także ekskluzywny, wykluczający mniejszości.

Historia nacjonalizmu wiąże się z XIX wiekiem, procesami modernizacji, industrializacji i rosnącymi pragnieniami samostanowienia. Wówczas idea narodu stała się podstawą tworzenia państw narodowych i unifikacji języków oraz administracji. W niektórych okresach nacjonalizm łączył się z ruchami liberalnymi i reformami, w innych zaś z ideologiami totalitarnymi i agresywną polityką wobec mniejszości.

Współcześnie nacjonalizm pozostaje wpływowy w polityce wielu krajów. Bywa postrzegany jako czynnik mobilizujący społeczeństwa i wspierający suwerenność, ale krytycy wskazują na ryzyko izolacjonizmu, dyskryminacji i konfliktów. Neutralne i krytyczne analizy podkreślają złożoność zjawiska oraz różnorodne implikacje w sferze kultury, polityki i prawa.