Iluzje

Iluzje to zjawiska, w których percepcja odbiera bodźce w sposób różniący się od obiektywnej rzeczywistości. Termin pochodzi od łac. illusio i w języku polskim jest używany zarówno ogólnie, jak i w sensie wąskiej kategorii zjawisk poznawczych. Iluzje obejmują błędy w percepcji zmysłowej oraz procesy poznawcze, które kształtują to, co widzimy, słyszymy lub pamiętamy.

W klasyfikacji wyróżnia się około dwóch głównych kategorii: percepcyjne (wzrokowe, słuchowe, dotykowe) oraz poznawcze. Iluzje percepcyjne wynikają z budowy i ograniczeń systemów sensorycznych oraz kontekstu otoczenia, na przykład wpływu oświetlenia, perspektywy czy kontrastów. Iluzje poznawcze odnoszą się do błędów w myśleniu, pamięci i podejmowaniu decyzji, które powstają wskutek heurystyk, oczekiwań czy zakotwiczeń.

Najbardziej znane złudzenia wzrokowe to Müller-Lyer, w którym zakończenia linii wpływają na jej rzekomą długość, oraz Ponzo, wykorzystujące perspektywę do przeszacowania rozmiarów. Inne przykłady obejmują figury dwuznaczne (obrazy, które mogą wyglądać jak różne obiekty), a także złudzenia ruchu i barwy wynikające z kontekstu kontrastów. Iluzje słuchowe i inne sensoryczne również występują, ukazując, że nasza percepcja to aktywny proces interpretacji.

Znaczenie iluzji leży w ich zastosowaniach naukowych i praktycznych: pomagają badać mechanizmy percepcji, pamięci i decyzji, a także znajdują zastosowanie w sztuce, projektowaniu interfejsów i edukacji.