Ensími

Ensími eru líffræðilegar hvatar sem auka hraða efnahvarfa með því að lækka virkjunarorku þeirra. Langflest ensím eru prótín, en sum eru ríbózym sem byggð eru af RNA. Ensím eru oft mjög sérhæf í bindisetum sínum og vinna best under tilteknu hitastigi og sýrustigi.

Ensím hafa virkstað (active site) þar sem substrate bindist. Bindisetin eru oft mjög sérstök og örva hvarfið með samsetningu boðferla sem stuðla að nákvæmri hvarfssamsöð. Sum ensím sýna aukið bindiset með því að fara í “induced fit” þegar reyr efnið tengist, sem gerir hvataferli amalega en öruggara.

Flokkun ensíma fer oft eftir starfsemi og EC-númerum. Þar eru sex meginflokkar: oxidoreductasar, transferasar, hydrolasar, lyasar, isómerasar og lígasar. Þetta gefur til kynna hvaða efnafræðilegu starfsemi ensímið gegnir í efnaskiptum.

Kinetík ensíma byggist á Michaelis-Menten hátt: Km gefur til kynna bindiskilyrði og Vmax hámarkshraðann. Hindranir geta verið samkeppnishindrun, þvertengingin eða keðjusambönd, og enn fremur stjórna allóstisk reglun (t.d. iðnaðar- og líffræðilegar leiðir). Cofaktorar og coenzymes eru oft nauðsynlegir til að ensímið geti starfað, og þau eru stundum móður af vítamínum eða járni, sinki og öðrum steinefnum.

Notkun ensíma á öllum sviðum er fjölbreytt: í meltingu (t.d. amýlasi, proteasi, laktasi), í iðnaði (f. ex. bakstur, drykkjarframleiðslu, fína efnaferla) og í lækningum sem markmið lyfjaframleiðslu.

Ensími eru grundvallarhluti lífsstílsins og líffræðilegrar tækni, með mikla áhrif á efnaskipti og fjarlægja mörg ferli sem áður voru óljós.