Dönmesi

Dönmesi, Türkçe'de dönmek fiilinden türetilen ve eylemin gerçekleşmesini veya eylemin yapıldığı durumu ifade eden bir fiilimsidir. Bu form, fiilden -mesi ekiyle türetilir ve ses uyumuna göre -mesi veya -ması şeklinde yazılır. Dönmesi genellikle bir olayın veya sürecin adlandırılması amacıyla kullanılır.

İşlev ve kullanım açısından dönmesi, isim-fiil olarak cümlede çeşitli görevlere hizmet eder. Özellikle bir cümlenin öznesi veya nesnesi olarak işlev görebilir; sahiplik ekiyle kullanılarak, “arabanın dönmesi”, “planın dönmesi” gibi ifadelerde eylemin kim tarafından veya neyin eylemi olduğu bilgisini gösterir. Türkçe’de fiilimsiler, bu tür ifadelerin oluşturulmasında temel yapısal araçlardan biridir.

Kullanım alanları arasında fiziksel dönüşler, mekanik süreçler ve astronomi gibi alanlar bulunur. Örneğin, gezegenlerin kendi ekseni etrafında dönmesiyle ilgili anlatımlarda, veya bir makinanın parçalarının dönmesiyle ilgili betimlemelerde dönmesi kullanılır. Dönmesi ayrıca günlük dilde de, bir olayın gerçekleşme sürecini ifade eden bağlamlarda karşınıza çıkabilir.

İlgili terimler arasında dönmek fiili, dönüş ve dönme bulunur. Dönmek temel fiildir; dönüş daha çok rotasyon ya da geri dönüş anlamlarında kullanılabilir; dönme ise eylemin kendisini tanımlayan daha genel bir terimdir. Dönmesi, bu kelimelerle birlikte Türkçe’de eylemden türetilmiş isim-fiil olarak önemli bir örnek oluşturur. Örnekler: “Dünya'nın kendi ekseni etrafında dönmesi gündüz ve geceyi belirler.” “Rotorun dönmesi cihazın çalışması için gereklidir.” “Arabanın dönmesi gereken açı güvenli bir manevra için önemlidir.”