samþjöppun

Samþjöppun er fyrirbæri sem lýsir því að hlutir verða minni rúmmál eða taka minna pláss með því að þjappa þeim saman eða fjarlægja óþarfa endurtekningar. Orðið samanstendur af prefixinu sam- ('saman') og þjöppun ('þjöppun'). Í íslenskri tæknilegri orðræðu vísar samþjöppun almennt til ferla sem minnka rúmmál efnis eða gagna.

Í eðlisfræði og verkfræði lýsir samþjöppun ferli sem minnkar rúmmál efnis og oft hækkar þrýsting. Dæmi: gaskompression í vélum, þjöppun fast efna og jarðvegsþjöppun sem bætir burðarþol bygginga.

Í tölvunarfræði og upplýsingatækni er samþjöppun notuð til að minnka stærð gagna til geymslu og flutnings. Hún skiptist í lossless samþjöppun, sem geymir öll upprunalegu gögnin, og lossy samþjöppun, sem sleppir sumum gögnum til að auka samdrátt. Algorítmar eins og Huffman, LZW og zlib mynda grunninn að mörgum aðferðum, og dæmi um notkun eru ZIP og PNG (lossless) eða JPEG og MP3 (lossy).

Mælingar: Helsta mæling er samdrættihlutfall (compression ratio), sem metur hversu mikið gagna má þrengja. Endurheimt er fullkomin í lossless aðferðum; í lossy aðferðum er gæðatap mögulegur og háður því hversu mikið gagna er sleppt. Velja þarf aðferð eftir tagmi gagna og gæðakröfum.

Notkun samþjöppunar er víðtæk í daglegu lífi og iðnaði: geymsla, netkerfi, gagnavinnsla og samskipti. Hún gerir mögulegt að geyma og senda miklar gagnasöfn á skilvirkan hátt en krefst gaumseigurra ákvarðana um gæði og kostnað.