samsetningar

Samsetningar eru orð mynduð með samruna tveggja eða fleiri frjálsa orðhluta í eitt nýtt orð. Í íslensku er samsetning inngrip ávallt mikilvæg og algeng orðmyndun, sérstaklega með nafnorð og lýsingarorð.

Flestar samsetningar eru skrifaðar sem eitt orð (samsett orð) eins og regnbogi, eldhús, sjónvarp eða skólabók. Stundum eru þær hins vegar skrifaðar sem tvö orð eða með bandstrik (hyphen) til skýrleika eða þegar merking orðsins er óljós. Þegar samsett orð beyrist, beygist samsetningin oft eftir meginhliðinu (meginhópnum) í orðinu.

Merking samsetninga er misjöfn. Sum eru hreint lýsandi og byggja merkingu sína á hlutunum sem þau samsetja (regnbogi = regn + bogi; skólabók = bók notuð í skóla). Aðrar eru fastbundnar eða idiómatískar og þurfa að læra sem heild, þar sem merkingin stafar ekki endilega af einföldum samlagningu hluta.

Tegundir: Í málvísindum er oft talað um endocentric samsetningar, þar sem merkingin vísar til gerðar meginhlutans, og exocentric samsetningar, þar sem heildin gefur nýja merkingu sem er ekki augljós af hluta þeirra.

Notkun í orðabókum og málfræði: Samsetningar eru lykilatriði í íslensku orðaforði; orðabækur og málfræðirit lýsa stafsetningu, beygingu og notkun. Samsetningar endurspegla getu íslenskra máls til að mynda ný orð á hefðbundinn og skapandi hátt.