samopoznania

Samopoznanie to proces i rezultat poznania samego siebie, obejmujący wiedzę o cechach osobowości, przekonaniach, wartościach, motywacjach, emocjach i tożsamości. Może dotyczyć zarówno faktów dotyczących jednostki, jak i interpretacyjnych aspektów własnego ja, takich jak sposób myślenia o sobie czy sens własnych doświadczeń.

Etymologicznie termin wywodzi się z połączenia członu „sam-” i „poznanie” (w znaczeniu poznawania siebie). W praktyce używany jest w języku potocznym i w naukach ścisłych – psychologii, filozofii, naukach o człowieku – a także w duchowości i etyce, gdzie rozważa się jego zakres i granice.

W filozofii samopoznanie wiąże się z pytaniami o naturę ja i możliwości poznawania samego siebie. Historycznie odwołuje się do maksymu „poznaj samego siebie” oraz do tradycji myślowej dotyczącej samowiedzy, samoświadomości i refleksji. Współczesne dyskusje rozróżniają między empirycznym samopoznaniem (informacje o sobie, fakty) a interpretacyjnym, narracyjnym zrozumieniem własnej tożsamości, a także między poznaniem czynnym (świadomym) a poznaniem tacitnym (nieuświadomionym).

W psychologii i naukach poznawczych samopoznanie wiąże się z koncepcją jaźni, samoświadomości i metapoznania. Pozyskuje się je poprzez introspekcję, informacje zwrotne od otoczenia, porównania społeczne i obserwację zachowań. Należy jednak do ograniczeń ludzkiej percepcji, a raporty z introspekcji bywają podatne na błędy i stronniczości.

Praktyczne metody zwiększania samopoznania obejmują journaling, psychoterapię, mindfulness oraz świadome poszukiwanie informacji zwrotnych. Krytycy podkreślają, że pełne, obiektywne poznanie samego siebie bywa niemożliwe lub trudne do osiągnięcia.

Zobacz także: samoświadomość, jaźń, samoocena, metapoznanie, tożsamość.