samanburður

Samanburður er hugtak sem víðar kemur fram í íslensku og víðar í tungumálum. Hann vísar til þeirrar aðferðar að bera tvö eða fleiri fyrirbæri saman með það að markmiði að varpa ljósi á líkingar, mun eða samspil þeirra. Samanburður er notaður í daglegu tali sem og í fræði- og vísindatextum til að skýra eða miðla upplýsingum; hann getur styrkt rökræðu og aukið skilning á eiginleikum og tengslum.

Í rituðu máli og ljóðlist er samanburður oftast notað sem líking, þar sem hlutir eru tengdir með orðtökum eins og „eins og“ eða „líkt og“. Dæmi: „Hún er björt sem sól.“ eða „Hann barðist eins og ljón.“ Samanburður getur einnig verið undirflokkur sem á sér stað án sérstaks samanburðartákns, en þá er oft átt við myndhverfingu (metaphor) þar sem hluturinn er hafður til sem annarr tar kven. Helsti munurinn er að líking sýnir samband með beinum samhengismerkingum (eins og, líkt og), á meðan myndhverfing líkar hlutnum við annan án slíks orða.

Vísindalegur og gagnrýninn samanburður á sér líka stað í vísindum og fræðilegri umræðu. Hann felur í sér að bera gögn, hópa eða prófanir saman til að meta áhrif, tengsl eða mun. Slíkur samanburður byggir oft á tilvísanagrunni, viðmiðum og tölfræðilegri aðferðafræði, og stuðlar að réttmætri ályktun. Samanburður er þannig grundvöllur þess að gera samanburðarskoðanir og draga ályktanir í mörgum greinum.