réttarkerfið

Réttarkerfið í Íslandi vísar til stofnana, reglum og ferla sem beita lögum, dæma mál og vernda réttindi. Kerfið byggist á grundvöllum sem þjóna þremur meginstoðum: löggjafarvaldi, framkvæmdarvaldi og dómsvaldi. Grunnstoðir þess eru stjórnarskrá Íslands, Alþingi og óháð dómstig sem tryggir réttlæti og réttindavernd.

Löggjafarvaldið er hlutverk Alþingis sem setur og endurskoðar lög, sem og samþykir fjárlög. Framkvæmdarvaldið fellur til ríkisstjórnarinnar og ráðuneyta sem framkvæma lög og framfylgja stefnumótun í stjórnsýslu, innanríkisrekstri og réttarkerfi. Dómsvaldið er óháð og starfar með dómstólum sem dæma eftir lögum og leiða réttarfarsleg málefni.

Dómstólarnir skipast almennt í: Héraðsdómstólar sem meðhöndla meginmálin í fyrsta dómstigi, Landsréttur sem er áfrýjunardómstóll fyrir fjölmörg stærri mál, og Hæstiréttur Íslands sem er æðsta dómstig og veitir endanlega réttaróms. Dómsvaldið varðar réttaröryggi, mað til dæmis með réttindavernd, óvilja og sanngjarna málsmeðferð.

Ákæruvald og lögregla starfa innan réttarins til að rannsaka og saksóknar mál. Ríkissaksóknari stýrir ákæruvaldi og skipar rannsóknir í samráði við lögreglu. Ferli dómsmáls felur í sér rannsókn, ákæru, málsmeðferð og mögulega áfrýjun.

Réttarkerfið byggir á íslenskri stjórnarskrá og mannréttindasáttmálum sem Ísland aðlagar og viðurkennir, þar sem Evrópska mannréttindadómstóllinn og alþjóðlegar skuldbindingar hafa áhrif. Í íslensku réttarkerfi er einnig átt við menningu sem byggir á víðtækri löggjöf og samvinnu við alþjóðlegt réttarsamfélag, meðal annars í Evrópu.