réttaröryggi

Réttaröryggi er hugtak í lögfræði sem lýsir vernd réttinda borgara gegn ófyrirsjáanlegri eða ósanngjarnri meðferð af hálfu ríkisins og annarra valdhafa. Það byggist á því að lög séu skýr og fyrir fram upplýst; að málsmeðferð fyrir dómstólum og stjórnsýslu sé sanngjörn; og að ákvarðanir og framvinda ríkisvalds séu byggðar á lagalegum forsendum og rökstuðningi.

Meginatriði réttaröryggis eru jafnræði fyrir lögunum, réttur til sanngjarrar málsmeðferðar, réttur til að kæra og fá skýra, rökstuda niðurstöðu, aðgangur að sönnunargögnum og lagalegri aðstoð, og óháð dómstólarstjórn sem framfylgir lög og verndar réttindi. Réttaröryggi krefst einnig trausts á óháðu dómskerfi, ábyrgðar stjórnvalda og gegnsæis í ákvörðunum.

Á alþjóðavettvangi er réttaröryggi almennt viðurkennt sem grundvallarsjónarmið mannréttinda og réttarríkis. Það kemur fram í alþjóðlegum samningum og stofnunum sem tryggja réttindi, réttlæti og frelsi frá misknúnum eða misnotkun ríkisvalds. Í íslensku samhengi er réttaröryggi ætlað að tryggja borgurum að lögin séu framkvæmanleg, að ákvarðanir séu rökstuddar og að meðferð stjórnvalda standist lagalegar og siðferðilegar kröfur. Helstu áskoranir eru seinkun mála, ójafn aðgangur að réttindum og misnotkun valds; fagrar lausnir felast í lagalegum endurbótum, aukinni aðgengi að lögfræðiaðstoð og gagnsæi í stjórnsýslu.