ribozomunun

Ribozomunun temel görevi, hücre içinde protein sentezinin yürütülmesidir. Ribozomlar, ribozomal RNA (rRNA) ile ribozomal proteinlerden oluşan büyük bir moleküler makinadir ve iki alt birimden oluşur: küçük ve büyük. Prokaryotlarda küçük alt birim 30S, büyük alt birim 50S’tir; toplamda 70S ribozomunu oluştururlar. Eukaryotlarda ise sırasıyla 40S ve 60S alt birimlerinden oluşan 80S ribozomları bulunur. rRNA, ribozomun katalitik merkezlerinde peptidil transferaz aktivitesiyle peptid zincirinin uzamasına katılır.

Ribozomlar sitoplazmada serbestçe bulunabilirler veya membranlı organellerde üretilen proteinler için endoplazmik retikulum’a bağlı olarak çalışabilirler. Eukaryotlarda ribozom biyogenezi çekirdek içinde başlar: rRNA transkripsiyonu ve ribozomal proteinlerin protein taşıma yoluyla çekirdeğe yönlendirilmesi bu süreçte yer alır.

Translasyon süreci üç temel aşamayı kapsar: başlangıç, uzama ve sonlanma. Kodon-antikodon etkileşimiyle doğru amino asitler taşınır ve peptidil transferaz aktivitesiyle zincir zincirlenir; enerji gerektiren bu süreç GTP’nin sarfıyla yürütülür.

Klinik ve biyolojik önemi büyüktür. Ribozomlar, bakteri ribozomlarını hedefleyen birçok antibiyotik için temel hedeflerdir; bu ilaçlar prokaryotik ribozomları inhibe ederken eukaryotik ribozomlar üzerinde seçici etki gösterme eğilimindedir. Evrimsel olarak çok korunmuş olan bu kompleks, yaşamın protein üretimindeki merkezi rolünü sürdürür. Ayrıca mitokondriyal ve kloroplastik ribozomlar, bakteri kökenli tiplerle benzerlik gösterir.