qobiliyatini

qobiliyatini Uzbek tilidagi qobiliyat so‘zining belgilangan ob’ekt shaklidir. Bu formada qobiliyat so‘zi 3‑shaxs egalik ko‘rsatkichini ifodalaydi (qobiliyati), so‘ngra belgilangan ob’ekt ko‘rsatkichini bildiruvchi -ni qo‘shimchasi qo‘shilib, qobiliyatini tuzadi. Natijada “qobiliyatini” degan so‘z kimninng qobiliyati ekanligini ko‘rsatadi va fe‘lga ob’ekt sifatida keladi. Egan holda enorm bo‘lishi mumkin: “uning qobiliyatini” yoki “bizning qobiliyatini” kabi bo‘lishi mumkin, kontekstda egalik kimga tegishli ekanligi aniqlanadi.

Qobiliyatini morfologik tarkibi quyidagicha: qobiliyat (asos) + i (3‑shaxs egalik ko‘rsatkich) + ni (belgilangan ob’ekt ko‘rsatkich). Qaror bo‘yicha egalik ifodalanadi: fe’l oldida oftob yozilishida, egalik ko‘rsatkichidan kelib chiqishi sababli, ega bo‘lgan kishi yoki narsa aniqlanadi. Bu shakl odatda “qobiliyat” ma’nosini sun’iy ravishda belgilangan ob’ekt sifatida ilovalanadigan gaplarda qo‘llanadi.

Qo‘llanilishi: qobiliyatini fe’lga ob’ekt sifatida bog‘lash uchun ishlatiladi. Masalan: “U o‘z qobiliyatini namoyish etdi” — u o‘z qobiliyatini namoyish qildi. “Biz o‘z qobiliyatini baholadik” — biz o‘zimizning qobiliyatini baholadik. Qobiliyatini boshqa egalik ko‘rsatkichlari bilan ham, rasmiy muhitda ham uchratish mumkin: ta’lim, psixologiya, sport kabi sohalarda qo‘llanadi.

Etymologiya va kontekst: qobiliyat so‘zi turk-ijodiy tilda keng tarqalgan bo‘lib, ko‘pincha arabcha/persiyalik ildizlardan o‘tgan. “Qobiliyatini” shakli olijanob, yozma va og‘zaki nutqda aniq ob’ektni ko‘rsatish uchun qulay bo‘ladi.

Boshqa mos tushunchlar: qobiliyati (uning qobiliyati — subyekt sifatida) yoki qobiliyatlarini (ularning ko‘p qobiliyatlari) shakllari ham mavjud bo‘lib, gapdagi maqsadga qarab tanlanadi.