qelizës

Qeliza, njësia themelore e jetës, është njësi strukturore dhe funksionale që mund të ekzistojë i vetëm ose të bashkohet me qenie të tjera për të formuar një organizëm. Ajo mban gjithë mekanizmat bazë të jetesës, përfshirë rritjen, metabolizmin, riprodhimin dhe reagimin ndaj stimulimeve të mjedisit. Qelizat klasifikohen kryesisht në dy kategori: prokariotë, të vogla dhe pa bërthamë të mbrojtur nga një membranë, dhe qeliza eukariote, me bërthamë të mbrojtur dhe me një numër organelash të specializuara.

Struktura themelore e një qelize përfshin membranën plazmatike që kontrollon kalimin e ngjashmërive midis brendshëm dhe jashtëqelizor, si dhe citoplazmën ku zhvillohen kryesore proceset metabolike. Në qelizat eukariotike, materiali gjenetik (DNA) ruhet brenda bërthëm, ndërsa në qelizat prokariotike gjendet në hapësirën e quajtur nucleoid. Organelat të ndryshëm si mitokondritë sigurojnë energjinë përmes respiracionit qelizor, endoplazmiku retikular (RER dhe REL) dhe aparati Golgi trajtojnë sintezën dhe trafikun e molekulave, ndërsa ribozomat prodhojnë proteina. Plastidet e kloroplasteve janë të pranishme në qelizat bimore dhe në algat, duke lejuar fotosintezën.

Qelizat dëshmojnë një ndryshueshmëri të madhe: njeriu dhe kafshët përfaqësojnë qeliza eukariotike komplekse, ndërsa bakteret dhe arketet janë prokariotë të thjeshtë. Qelizat janë thelbi i fillimeve të evolucionit dhe orientuesit kryesorë të funksionimit të organeve dhe sistemeve në organizma të ndryshëm.