persónuréttindi

Persónuréttindi eru réttindi hins persónulega einstaklings sem vernda sjálfsmynd, friðhelgi einkalífs og persónulega heiður. Þau eru oft talin grundvallarréttindi sem eru óeign eða að mestu óframseljanleg og eiga sér stað í samspili við aðrar tegundir réttinda og samfélagslega hagsmuni. Í íslenskri réttarframkvæmd og í alþjóðlegu samhengi eru persónuréttindi grundvöllur friðhelgi einstaklingsins og vernduð með stjórnarskrá, mannréttindasáttmálum og einkaréttarreglum.

Helstu þættir persónuréttinda eru friðhelgi einkalífs, heimilis og bréfaskipta; stjórn yfir eigin nafni, persónu- og myndnotkun; vernd heiðurs og orðspors og réttur til persónuupplýsinga. Í nútímasamfélagi er vernd persónuupplýsinga oft talin hluti persónuréttinda og tengist reglubyrjunum um friðhelgi og persónuvernd. Persónuréttindi ná einnig yfir réttinn til lífs og líkamlegrar heilbrigðis gegn misnotkun og ógætu.

Takmörkun persónuréttinda þarf að byggjast á lagaboði og þurfa að jafnvægi milli réttinda hins persónulega einstaklings og annarra hagsmuna, svo sem tjáningar- og upplýsingafrelsis, öryggis eða réttinda annarra. Vernd persónuréttinda felur oft í sér meðferð friðhelgi einkalífs, takmarkanir á meðferð persónaupplýsinga og réttarúrræði ef friðhelgi eða persónuöryggi er ógnað.

Samhengi persónuréttinda er bæði alþjóðlegt og landslegt; þau koma fram í stjórnarskrá, mannréttindasáttmálum og einkaréttarreglum og stuðla að varðveislu friðhelgi einstaklings í nútímasamfélagi.