orðhluti

Orðhluti, eða orðflokkur, er hugtak í málfræði sem flokkar orð eftir hlutverki þeirra í setningu, beygingu og merkingu. Hann er notaður til að skynja hvernig orð beygjast, hljóma og samverka í setningunni. Í íslenskri málfræði eru helstu orðhlutar nafnorð, sagnorð, lýsingarorð og atviksorð, auk fornafna, forsetningarorða, tengiorða og upphrópunarorða. Notkun og viðfangsefni hverrar tegundar móta hvernig setningakerfi byggist upp og hvernig merking rís.

Helstu orðhlutar í íslensku og dæmi þeirra: nafnorð tákna fyrirbæri eða hugtök (t.a.m. bók, hús) og hafa beygingu sem krefst samsetningar við greinar og tölu. Sagnorð tákna hreyfingu eða atburð og beygjast eftir persónu og tölu (lesa, keyra). Lýsingarorð lýsa nafnorðum og stýra beygingu samhljóða (fallegt, gamall). Atviksorð gefa upplýsingar um staðsetningu, tíma eða hvernig (hér, núna, hægt). Fornafni tekur stað fyrir nafnorð (ég, þú, hann). Forsetningarorð tengja nafnorð við önnur orð (í, með, yfir). Tengiorð (og, eða, en) tengja setningar eða málhluta, og upphrópunarorð tjá tilfinningar eða hvatningu (já!, nei!).

Sum orð geta tilheyrt fleiri en einum flokki eftir notkun, og sum orð hafa bæði hlutverk sem nafnorð eða lýsingarorð eftir samhengi. Orðhlutar eru grundvallarverkfæri við móður- og kennslu í málfræði.