nazizmem

Nazizm, zwany także narodowo-socjalizmem, to totalitarna ideologia polityczna i ruch społeczny, który rozwinął się w Niemczech w latach 1920–1945. Jego stroną była Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników (NSDAP) pod przywództwem Adolfa Hitlera. System ten łączył nacjonalizm, autorytaryzm oraz kult wodza z przekonaniem o wyższości rasy aryjskiej i konieczności silnego państwa.

Ideologia opierała się na rasizmie, antysemityzmie i koncepcji Lebensraum (przestrzeni życiowej) dla narodu niemieckiego. Propagowała hierarchię rasową, eliminację opozycji oraz przekonanie, że państwo ma decydować o losach jednostek. Główne instytucje państwowe były zredukowane do narzędzi władzy jednopartyjnego państwa.

Organizacja i praktyki państwowe: rządy dokonywały poprzez Führerprinzip (zasada wodza), a w praktyce Hitler był centralną i niekwestionowaną władzą. NSDAP była wspierana przez formacje paramilitaryne (SA) i strzeżone przez SS oraz Gestapo. Zastosowano politykę Gleichschaltung – synchronizację życia społecznego, mediów i edukacji z doktryną partii.

Represje i stosowanie przemocy stanowiły integralną część reżimu. Rozpoczęto systematyczne prześladowania i ludobójstwo; Żydzi, Romowie, osoby niepełnosprawne, przeciwnicy polityczni i inne grupy były poddane segregacji, deportacjom i masowym egzekucjom. Obózy koncentracyjne i ruin produkowały ogromne cierpienia.

Polityka zagraniczna była ekspansjonistyczna i militarystyczna. W 1938–1939 doszło do aneksji Austrii i zajęcia Czech, a we wr