litosfer

litosfer, Dünya'nın katı dış kabuğudur ve kabuk ile üst mantonun en üst kısmını kapsar. Bu bölüm, altta bulunan ve daha sıcak olan astenosferden rijit davranışıyla ayrılır. Litosfer, yüzeyde kıtasal ile okyanusal olarak iki ana tipe ayrılır ve tek tek plakalar halinde hareket eden bir yapıyı oluşturur.

İki ana tipi vardır: kıtasal litosfer ve okyanus litosferi. Okyanus litosferi genelde daha incedir ve yoğun olup gençtir; kalınlığı yaklaşık 70 kilometre civarındadır. Kıtasal litosfer ise daha kalın ve hafif mineral bileşenlerine sahiptir ve genelde 150–250 kilometre, bazı bölgelerde daha fazla kalınlığa ulaşabilir.

Moho adı verilen sınır, kabuk ile mantonun arasındaki sınırı ifade eder. Ancak litosferin tabanını belirleyen esas sınır, astenosfer ile olan rheolojik bağıntılı sınırdır; bu sınır derinlik olarak bölgeler arasında değişir: okyanusal litosferde yaklaşık 100 kilometre, kıtasal litosferde ise 150–200 kilometre veya daha fazla olabilir.

Plaka tektoniği bağlamında litosfer, hareketli tektonik plakaların ana bileşenidir. Plakalar, mantoda gerçekleşen konveksiyon akımlarının etkisiyle hareket eder; sınırlarında karşılaşan bölgelerde yeni okyanus açılabilir, bir plaka diğerinin altına dalabilir (subduksiyon), veya transform sınırlarında yan yana kayabilir. Bu süreçler deprem ve volkanizma gibi yüzey olaylarına yol açar. Litosfer, isostasi kapsamında da derin yerçekimi dengesiyle belirlenir; kalın litosfer, geniş kara kütlelerini yüzer konumda destekler.